Ezine peyniri, Çanakkale'nin Ezine ilçesinde üretilen özel bir beyaz peynir türüdür. Tam yağlı bir peynir olan Ezine, salamurada olgunlaştırılan beyaz peynir standardında bir peynirdir. Peynirin diğer beyaz peynirlerden ayrılan özelliği kullanılan sütten kaynaklanır. Belli bir bölgeden alınan süt peynir yapımında kullanılır. Ezine peyniri kalitesi için, geleneksel üretim yöntemi ile coğrafi kaynağının arasındaki bağın simgelenmesi amacıyla Ezine Peynirini ve Mandıracılarını Koruma ve Geliştirme, Tanıtma Derneği tarafından 24.02.2006 tarihinde Türk Patent Enstitüsüne bir başvuru yapılmıştır. Tüketicilere sunulan Ezine peyniri, 05.08.2016 tarihinden itibaren de coğrafi işaret tescil belgesine kavuşmuştur. Yani gerçek bir Ezine peyniri yemek istiyorsanız, peynirde bu tescil belgesinin olup olmadığına bakmalısınız.

Tescil belgesinde belirtildiği gibi Ezine peynirinin üretim yeri olarak Kaz Dağları'nın batı ve kuzey bölümlerinde kalan Çanakkale ilinin Ezine, Ayvacık ve Bayramiç ilçeleri ile Çan ve Merkez ilçelerinin bazı köyleri gösterilmiştir. Bu bölgelerdeki doğal bitki örtüsüyle beslenen, su kaynaklarını kullanan koyun, keçi ve ineklerden alınan sütün mevsimsel olarak belli oranlarda karıştırılarak elde edilen peynir Ezine peyniri olarak kabul edilir. Peynir üretiminde kullanılan sütün içinde yaklaşık %40 oranında keçi sütü, %45-55 oranında koyun sütü, %15 oranında da inek sütü bulunur. Ezine peyniri içinde starter kültür kullanılmaması, sütün belli bir bölgeden alınması peyniri diğer beyaz peynir türlerinden ayırmaktadır. Ezine peynirini tüketenler aradaki farkı daha iyi anlayabilirler.

Ezine peyniri görünümü beyaza çalan açık sarı renkli olup, kırılgan olmayan yumuşak ya da orta sertliktedir. Peynirin üzerinde fazla olmamak kaydıyla küçük gözenekler bulunur. Peynirin tadı ve aroması ise sütten kaynaklı kremamsı, ısıl işlem nedeniyle de pişmiş süt tadına sahiptir. Bazen süt yağındaki kimyasal tepkimelerle tuzlu, tatlımsı ya da ekşimsi tatlarda olabilir. Ezine peynirinin lezzetini tanımlayacak unsurlar olarak bir araştırmada, peynir altı suyu, keçimsi, serbest yağ asitleri, tuzlu, ekşi, kremamsı tanımlar belirlenmiştir. Araştırmalarda Ezine peynirinin yumuşak ve yarı sert özellikleri olduğu da belirlenmiştir.

Ezine peynirinin diğer beyaz peynirlerden en önemli farkı, belirli oranda üç farklı sütle üretiliyor olmasıdır. Ayrıca bu peynirin üretildiği bölgenin bitki örtüsü ile iklimi de peynirin lezzetinde önemli rol oynamaktadır. Kaz Dağları'nın bol yağış alması, bitki örtüsünün zengin olması, ayrıca oksijenin bol olması süt hayvanlarının verimine direkt etki etmektedir. Hayvanların yediği doğal yemler sütün aromasını ve tadını etkilemekte ve Ezine peyniri denilen muhteşem lezzette bir peynir yapılmaktadır.

Ezine peyniri yapımında kullanılan süt, dalgıç, sakız, Tahirova ile dağlıç ve sakız ırkı koyunlardan, karakeçi denilen keçilerden ve Holstein denilen ineklerden elde edilmektedir. Sütler mart ayından temmuz ayına kadar elde edilerek, Ezine peyniri yapımında kullanılır.

Ezine peyniri üretiminde belirttiğimiz oranda koyun, keçi, inek sütü karıştırılarak kullanılır. Bu süt 67 derecede 30 dakika kadar pastörize edilir. Sütte pıhtı oluşturmak için de buzağı midesinden elde edilmiş şirden enzimiyle 32-34 derecede mayalanır. Sütün içinde oluşan pıhtı ve peynir altı suyunun ayrılması amacıyla kesilir. Özel peynir kalıplarına (içinde cendere bezi serili kalıplar) konulan pıhtılar daha kolay süzülsün diye üzerine baskı da uygulanır. Bu şekilde elde edilen teleme ardından kalıplar şeklinde kesilir. Peynirde aranan aroma ve lezzet için, Ezine peyniri üretim yönteminde uygulandığı gibi deniz tuzu serpilerek, dinlendirilir. Bu şekilde salamurada dinlendirilmiş olan peynir kalıpları, daha sonra özel tenekelerin içine tek sıra olarak dizilir. Aralarına kuru tuz serpilerek 10-12 saat kadar bekletilir. Bundan sonra ayrılmış olan su uzaklaştırılır ve üstüne salamura ilave edilir. Peynir tenekeleri lehimlenerek hava alması engellenir. Bundan sonra peynirin olgunlaşması, karakteristik lezzetine ve aromasına kavuşması için tenekeler soğuk hava depolarında yaklaşık 8 ay kadar bekletilir. Ezine peyniri bu koşullardan sonra satışa sunulur.